نشست آموزشی “دانشگاه سبز” ویژه معاونین اداری و مالی واحدهای دانشگاه تهران
نشست آموزشی با عنوان “دانشگاه سبز” ویژه معاونین اداری و مالی واحدهای دانشگاه تهران به همت مرکز آموزش‌های ضمن خدمت دانشگاه تهران و با همکاری پردیس کشاورزی و منابع طبیعی در تاریخ سوم بهمن ماه ۱۳۹۷ برگزار گردید. در ابتدای این نشست دکتر طلایی معاونت اداری و مالی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی و دکتر علی بزرگی امیری رئیس مرکز آموزش‌های ضمن خدمت با عرض خیر مقدم، هدف از برگزاری این دوره یک‌روزه را توانمندسازی و افزایش نگرش و دانش مدیریتی و استفاده از نظرات مشورتی مدیران برشمردند.
دکتر بزرگی مأموریت اصلی مرکز آموزش‌های ضمن خدمت را در مرحله نخست آموزش‌های ضمن خدمت کارکنان دانشگاه شمرد، که با توجه به گذشت زمان این مأموریت در حال تحول و تکامل است. وی با اشاره به مصوبات هیأت رئیسه دانشگاه در خصوص آئین‌نامه افزایش توانمندی‌ها و شایستگی‌های حرفه‌ای اعضای هیأت علمی و مدیران دانشگاه تهران افزود: در حال حاضر، اجرای دوره‌های آموزشی و توانمندسازی کارکنان غیر هیأت علمی (اعم از رسمی، پیمانی، قرادادی و خدماتی)، کارکنان هیأت علمی و مدیران دانشگاه بر عهده این مرکز قرار دارد.
دکتر بزرگی در ادامه با تبیین حرکت مرکز آموزش‌های ضمن خدمت در راستای اهداف برنامه‌های توسعه دانشگاه، گزارشی از اقدامات این مرکز در راستای یکی از راهبردهای برنامه سوم توسعه دانشگاه تحت عنوان “حفظ محیط زیست و حرکت به سوی دانشگاه سبز” ارائه نمود. برگزاری دوره اصلاح الگوی مصرف و دوره مبانی محیط زیست و دانشگاه سبز برای عموم کارکنان، دوره آزمایشگاه سبز ویژه کارشناسان آزمایشگاه‌ها، دوره اصول باغبانی و دوره آداب پذیرایی و تشریفات ویژه نیروهای خدماتی برخی از اهم این فعالیت‌ها بودند. همچنین، جزوه تحت عنوان “دانشگاه سبز” به عنوان یکی از منابع آزمون اعمال مدرک و آزمون تبدیل وضعیت کارکنان خدماتی، تدوین شد که این آزمون‌ها به صورت الکترونیکی برگزار گردیدند. ضمن اینکه مرکز آموزش‌های ضمن خدمت در تلاش است تا محتواهای الکترونیکی تولید و دوره‌ها نیز حسب مورد و متناسب با عنوان دوره به صورت الکترونیکی برگزار گردد.
در ادامه برنامه، دکتر غلامرضا هروی، دبیر شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تهران، دکتر مهدی خان سفید عضو شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تهران و دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی این شورا، دکتر بنفشه زهرایی مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری آب و آبفا، مشاور منابع آب سازمان غذا و دارو ملل متحد و دبیر کارگروه مدیریت ملی مبارزه با کم آبی، مهندس مصطفی منفرد مدیر کارگروه انرژی و مدیریت سبز وزارت عتف، دکتر یزدانی معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران، دکتر محمد فاضلی مشاور وزیر نیرو در امور برنامه ریزی راهبردی و توسعه پایدار و رئیس مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی، دکتر سید حسین گلدانساز رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی به ارائه مطالب پرداختند. در ذیل چکیده‌ای از مباحث مطرح شده در این دوره آمده است:
گزارش شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تهران
دکتر غلامرضا هروی – دبیر شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تهران
وی با نگاهی به برنامه‌های دانشگاه تهران در حوزه مدیریت سبز گفت: بحث دانشگاه سبز با بحث مدیریت سبز در دانشگاه از هم مجزا هستند. در حال حاضر به دنبال این هستیم که مدیریت سبز در دانشگاه را طوری اجرایی کنیم که به سمت دانشگاه سبز حرکت کنیم. تعریفی که از مدیریت سبز صورت گرفت که در سال ۱۳۹۵ به طور رسمی راه اندازی شد، بحث مدیریت مصرف انرژی، مواد و حفظ محیط زیست است که در این راستا شورای راهبری مدیریت سبز در دانشگاه تشکیل شد که ریاست آن بر عهده رئیس دانشگاه است و تقریباً همه اعضای این شورا افراد اجرایی از جمله معاون اداری و مالی و مدیر کل امور پشتیبانی هستند و قرار است مدیران دانشگاه اهداف مدنظر را پیش ببرند. دو کمیته شامل کمیته فرهنگی آموزشی و کمیته اصلاح الگوی مصرف نیز تعریف شده است.
کل کارهایی که در راستای مدیریت سبز می‌توان انجام داد را در چهار محور دسته‌بندی کردیم. بخش اول فرهنگی و فرهنگ‌سازی است که بخش بنیادی محسوب می‌شود. بخش دوم استفاده بهینه از امکانات موجود با تغییر نگرش و تغییر فرایندها، بخش سوم نگهداری و مدیریت نت و بخش چهارم جایگزینی و افزایش امکانات موجود. برای پیاده سازی این چهار مرحله اصلی تصمیم گرفته شد با توجه به گستردگی دانشگاه تهران در هر یک از پردیس‌ها و دانشکده‌ها یک کمیته مدیریت سبز تشکیل شود که متولی و مسؤول پیگیری این موارد باشد و بهتر است اعضای این کمیته‌ها افراد اجرایی باشند.
دکتر مهدی خان سفید – عضو شورای راهبری مدیریت سبز دانشگاه تهران و دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی این شورا
سند چشم انداز دانشگاه برای افق ۱۴۰۴ محتوی ارزش‌های اصلی دانشگاه است. یکی از بندهای آن می‌گوید: هر توسعه، آموزش و پژوهش بخواهیم داشته باشیم باید هماهنگ و سازگار با محیط زیست باشد. سند دیگری وجود دارد که سند راهبردی دانشگاه است و نقشه راه است که دارای بخشی است به نام ارتقای اخلاق و مسوولیت پذیری اجتماعی که بند دوم آن مربوط به حفظ محیط زیست و حرکت به سوی دانشگاه سبز است که حوزه‌های آموزش، پژوهش، ساختمان‌ها و مسائل جاری دانشگاه، تشکل‌های دانشجویی و … را در بر می‌گیرد. در بخش دیگر این سند برنامه‌های اجرایی برای دستیابی دانشگاه به مدیریت سبز مطرح شده است. بخش دیگری نیز مربوط به تخصیص اعتبار است. همچنین قرار است در شبکه ای از دانشگاه‌های سبز عضویت داشته باشیم که دانشگاه‌های خوب دنیا در آن عضو هستند. حوزه‌های مدیریت سبز از طریق وزارت عتف در سال ۹۵ ابلاغ شد که شامل ۹ حوزه اجرایی کنترل سیستم روشنایی، کنترل سیستم‌های حرارتی و برودتی، کنترل تجهیزات اداری، مدیریت مصرف آب، مدیریت پسماند، مدیریت مصرف کاغذ و اقلام مصرفی، فناوری‌های پاک و انرژی‌های تجدید پذیر، فرهنگ‌سازی و توسعه مدیریت انرژی و حمل و نقل است که اقداماتی را برای هر یک ساماندهی کرده‌ایم. به علت گستردگی دانشگاه تهران همه این اقدامات را نمی‌توان به صورت متمرکز انجام داد بنابراین ابتدا در سطح پردیس‌ها و در ادامه در دانکشده های مستقل اجرا شده است. در ادامه در هر یک از ۹ حوزه اقدامات اجرایی لازم صورت گرفت. فاز اول این اقدامات شامل ۵۶ اقدام به واحدها ابلاغ شد. فاز دوم نیز در قالب ۱۷ اقدام ابلاغ شد که اولین مورد آن پیش بینی و برگزاری دوره‌های آموزشی متناسب با مدیریت سبز در کلیه سطوح بود. همچنین دفتر مدیریت سبز دانشگاه در ساختمان مرکزی دانشگاه وجود دارد که ذیل معاونت اداری و مالی و اداره کل طرح‌های عمرانی مسؤولیت هماهنگی و نظارت بر پیاده سازی این اقدامات اجرایی را بر عهده دارد.
درباره نقش آموزش در پیاده سازی مدیریت سبز دانشگاه
دکتر بنفشه زهرایی – مدیرکل دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره وری آب و آبفا، مشاور منابع آب سازمان غذا و دارو ملل متحد و دبیر کارگروه مدیریت ملی مبارزه با کم آبی
نقش دانشگاه در آموزش فارغ التحصیلان در زمینه اهمیت مدیریت سبز و در بحث سواد زیست محیطی مهم است. مردم ایران و بعضاً اقشار تحصیلکرده حداقل سواد زیست محیطی را ندارند و شاهد این مساله بحث مصرف آب است که سال‌هاست درگیر آن هستیم. از این رو باید کمپین‌های آگاهی بخشی و اطلاع رسانی در دانشگاه‌ها برای پرسنل و دانشجویان راه اندازی شود. برای تبدیل آگاهی به تغییر رفتار باید اقداماتی همچون تعریف مشخص هنجار و ناهنجار، استفاده از شیوه‌های مختلف برای انتقال پیام، بکارگیری روش‌های تشویقی و ….ما باید اطمینان حاصل کنیم که حداقل‌ها به دانشجویان آموزش داده شده است. ما اطلاعات توسعه پایدار و محیط زیستی مناسبی به دانشجویان منتقل نمی‌کنیم و در نتیجه با شرایط فعلی محیط زیست و مصرف منابع آب در کشور مواجه می شویم. در حوزه آب و الگوی اصلاح مصرف آن هیچ دانشگاهی در ایران به اندازه دانشگاه تهران پتانسیل لازم برای اجرایی کردن مدیریت سبز در این بخش را ندارد. باید حداقل سواد مصرف آب برای شهرنشین‌ها فراهم شود. در این زمینه تشریح مسائل آب با زبانی که برای عامه مردم قابل درک باشد و در زندگی روزمره قابل استفاده باشد از اهمیت و ضرورت ویژه ای برخوردار است. همچنین نهادینه کردن مفاهیم چرخ آب در طبیعت در ذهن مردم بسیار مهم است. دانشگاه و به ویژه دانشگاه تهران در زمینه مدیریت مصرف در دو حوزه رفتار مصرف و ابزار مصرف می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد و پیشرو باشد.
ارائه تجربیات ملی دانشگاه سبز
مهندس مصطفی منفرد – مدیر کارگروه انرژی و مدیریت سبز وزارت عتف
اگر دانشگاه‌های کشور به سمت مدیریت سبز حرکت نکنند و مسؤولان کشور برای حل مشکلات به دانشگاه‌ها مراجعه نکنند راه به جایی نخواهیم برد. در مورد ضرورت دانشگاه سبز باید گفت دانشگاه‌ها جایگاه مهمی در حل مسائل پایداری دارند، از این رو ایجاد دانشگاه سبز آغازی است برای ایجاد جامعه سبز. مسؤولیت دانشگاه‌ها جهت تحقق جامعه سبز به دو شکل قابل تعریف است. یک افزایش مساحت پردیس‌ها و لزوم کاهش تأثیرات زیست محیطی دانشگاه که در نهایت منجر به کاهش مصرف انرژی، مدیریت مصرف آب، مواد مصرفی و مدیریت پسماندها در پردیس می‌شود. شکل دوم این مساله گسترش دانش مدیریت سبز به صورت تدریس و تحقیق مدیریت سبز و آگاهی بخشی فرادانشگاهی قابل انجام است. این اقدامات در نهایت ارائه نقشه راهبری در جهت دستیابی به دانشگاه سبز و در مرحله بعد جامعه سبز را در پی دارد. در زمینه مدل ارزیابی دانشگاه سبز، این مدل برگرفته از ۱۰ مدل جهانی است. محاسبه تراز سبز دانشگاه‌ها براساس روش‌های آماری در این زمینه انجام شده که شامل مدیریت علوم سبز، مدیریت فرهنگی- اجتماعی سبز و مدیریت زیست محیطی و بهره برداری سبز است. همچنین در زمینه وضعیت مصرف حامل‌های انرژی و آب نیز باید بررسی‌های لازم در دانشگاه‌های صورت گیرد و بهترین ابزارها و راهکارهای اصلاح الگوی مصرف طرح و بررسی شود. در ادامه به ارائه نمونه‌هایی از پروژه مدیریت سبز در دانشگاه‌های سراسر کشور پرداخته شد.
دکتر یزدانی معاونت اداری و مالی دانشگاه تهران
بحث مدیریت سبز و HSE از اولویت‌های دانشگاه تهران است. در مدیریت سبز جلوتر از HSE هستیم. در مدیریت سبز شورای راهبردی و کمیته‌ها تشکیل شده و جلساتی نیز برگزار شده است، ولی نتایج آن هنوز مورد انتظار نیست. در این زمینه قرار بر این شد که کار را فازبندی کنیم و از ارزان‌ترین فاز شروع کنیم تا بتوانیم در مصرف انرژی در دانشگاه صرفه جویی کنیم. در این راستا هر واحدی که طرح مناسب برای صرفه جویی در مصرف انرژی در دانشگاه ارائه دهد دانشگاه ۵۰ درصد هزینه اجرای آن را پرداخت می‌کند.
در مورد احساس مسوولیت زیست محیطی در بدنه دانشگاه
دکتر محمد فاضلی مشاور وزیر نیرو در امور برنامه ریزی راهبردی و توسعه پایدار و رئیس مرکز امور اجتماعی منابع آب و انرژی
تعریف آموزش محیط زیستی به این دلیل مهم است که تصویر کلان‌تری از نسبت دانشگاه و محیط زیست ارائه می‌دهد. آموزش محیط زیستی یعنی تلاش برای آموزش دادن شیوه عملکرد اکوسیستم‌ها و اینکه انسان‌ها چگونه می‌توانند زیست کنند تا اکوسیستم پایدار بماند. این آموزش شامل این بررسی هم می‌شود که اگر دانشجویی در دانشگاه آموزش محیط زیستی ببیند آن دانشگاه یک دانشگاه محیط زیستی به شمار خواهد رفت. یعنی دانشگاه باید دانش محیط زیستی را به دانشجو منتقل کند ضمن اینکه زیست خودش نیز منطبق با این دانش باشد. احساس مسوولیت محیط زیستی و نحوه پیدایش رفتار محیط زیستی در فرد از مباحث مهم جامعه شناسی است. این رفتار تحت تأثیر عوامل مختلفی است از جمله: دانش محیط زیست و پیامدهای کنش محیط زیستی انسان (البته اثر تعیین کننده بر رفتار ما ندارد اما اثر مستعد کننده دارد)، فشار هنجاری، ساختار و زیرساخت محیط زیستی (کار کردن با شرکت‌هایی که در حوزه حفظ محیط زیست فعالیت می‌کنند). اگر این سه موضوع یعنی دانش، فشار هنجاری و زیرساخت با هم در نظر گرفته و انجام شود نهایتاً یک دانشجو در مدت ۴ سال تحصیل لیسانس و ۱۰ سال مجموع تحصیلات تا پایان دکترا چیزی در دانشجو شکل می‌گیرد با نام “منش” یا “عادت واره” محیط زیستی. دستیابی به این هدف مستلزم انجام کارهایی از سوی دانشگاه است که شامل تدوین ارزیابی شاخص‌های عملکرد مدیران و اعضای هیأت علمی دانشگاه در عرصه محیط زیست، استفاده از ابزار کاهنده مصرف آب، برق و سایر منابع انرژی، بازچرخانی آب و تولید دستگاه‌های کوچک تصفیه، کاهش مصرف آب مجازی در دانشگاه، کاهش مصرف کاغذ، کاهش مصرف هدر رفت مواد غذایی در سلف‌های دانشجویی، اصلاح رژیم غذایی و ترویج استفاده از مواد غذایی کم آب بر و … است.
مروری بر فعالیت‌های پردیس کشاورزی و منابع طبیعی در حوزه مدیریت سبز
دکتر سید حسین گلدانساز – رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی
در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی ۲۵۰ نفر هیأت علمی و ۴۰۰۰ نفر دانشجو در سه مقطع داریم. ۲۰۰۰ دانشجو ساکن خوابگاه‌ها هستند. ما انتظار داریم از پیشگامان مدیریت سبز باشیم ولی این انتظار هنوز برآورده نشده است.
استفاده از لامپ‌های کم مصرف، بازسازی تابلو و سیستم‌های روشنایی در گلخانه‌های حشره شناسی، اصلاح و بازسازی کامل تعدادی از موتورخانه‌ها و تعویض کلیه تجهیزات معیوب، جداسازی آبیاری فضای سبز از آب شرب و نصب پمپ‌های آبیاری قطره‌ای، کاشت گیاهان با مصرف آب کم و سازگار با محیط‌های کم آب در فضای سبز به جای چمن، تهیه ظروف ویژه و ایجاد مکان‌های مخصوص زباله به منظور تفکیک پسماند در سطح پردیس، نصب سایبان برای کولرها، عایق کاری لوله‌های گرمایشی و سرمایشی در تعدادی از ساختمان‌ها، استفاده از وسایل نقلیه پاک مانند ماشین برقی و دوچرخه جهت حمل و نقل داخل پردیس از جمله اقدامات انجام شده در پردیس در راستای مدیریت سبز است.
همچنین از برنامه‌های در دست اقدام این پردیس می‌توان به بررسی طرح جمع‌آوری آب باران ساختمان تحصیلات تکمیلی، مطالعات مربوط به احداث تصفیه خانه فاضلاب خوابگاه پسران، مطالعات مربوط به احداث تصفیه خانه در ایستگاه علوم دامی اشاره کرد.
در پایان حاضران در جلسه به طرح سووالات خود و همچنین ارائه نظرات، بیان تجربیات و پیشنهادهای خود در خصوص مدیریت سبز دانشگاه پرداختند.